ฟักข้าว (Gac) ผลไม้พื้นบ้านที่ถูกขนานนามว่าเป็นหนึ่งในซุปเปอร์ฟรุต (Superfruit)

ฟักข้าว (Gac) มีชื่อวิทยาศาสตร์คือ Momordica cochinchinensis Spreng. เป็นพืชไม้เลื้อยพื้นบ้านที่สามารถพบได้ในประเทศเขตร้อน เช่น แถบเอเชียใต้ และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงเวียดนาม จีน ไทย และอินเดีย และถูกเรียกชื่อแตกต่างกันไปในแต่ละพื้นที่  ฟักข้าวนั้น ถูกพิจารณาจัดอยู่ในกลุ่มผลไม้ที่เป็นซุปเปอร์ฟรุต (superfruit) เนื่องด้วยเป็นผลไม้ที่อุดมไปด้วยสารต้านอนุมูลอิสระ (antioxidants) รวมถึงสารอาหารอื่นๆ ที่มีประโยชน์ต่อร่างกายสูง เช่น วิตามิน แร่ธาตุ เส้นใย รวมถึงสารพฤกษเคมี (phytonutrients) อื่นๆ เป็นต้น นับตั้งแต่อดีตในแถบเอเชียฟักข้าวถูกใช้เป็นสีผสมอาหารธรรมชาติในตำหรับอาหารพื้นเมือง นอกจากนี้ เมล็ดของฟักข้าวยังถูกนำมาใช้ในตำหรับยาแผนโบราณในการรักษาโรคต่างๆ เช่น ภาวะเต้านมอักเสบ (mastitis) ฝีหนอง (boils) และผิวหนังอักเสบเป็นหนอง (pyodermas) เป็นต้น (Huang et al., 1999; Zhao et al., 2012)

ในผลของฟักข้าวโดยเฉพาะส่วนเปลือก และเยื่อหุ้มเมล็ดเป็นส่วนที่อุดมไปด้วยสารสำคัญต่างๆ จำนวนมาก โดยเฉพาะสารพฤกษเคมีในกลุ่มแคโรทินอยด์ (carotenoids) เช่น เบต้า-แคโรทีน (β-carotene) ไลโคปีน (lycopene) และลูทีน (lutein) ซึ่งมีสรรพคุณที่โดดเด่นในการใช้บรรเทาอาการป่วยเกี่ยวกับตา (eye diseases) ที่มีสาเหตุมาจากการขาดวิตามินเอ มะเร็งบางชนิด (cancers) โรคหัวใจและหลอดเลือด (cardiovascular diseases) สารกลุ่มแคโรทินอยด์เหล่านี้ยังสามารถทำหน้าที่เป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่มีประสิทธิภาพได้อีกด้วย (Aoki et al., 2002; Chuyen et al., 2015; Do et al., 2019; Kubola and Siriamornpun, 2011; Niizu and Rodriguez-Amaya, 2005) มีงานวิจัยที่แสดงให้เห็นว่าฟักข้าวมีปริมาณเบต้า-แคโรทีน และไลโคปีนสูงกว่าทั้งแครอท และมะเขือเทศซึ่งได้ชื่อว่าเป็นพืชที่มีปริมาณของแคโรทีนอยด์เหล่านี้สูง (Müller-Maatsch et al., 2017) ยิ่งไปกว่านั้นแล้วในผลของฟักข้าวก็ยังพบแคโรทินอยด์อื่นๆ เช่น ซีแซนทีน (zeaxanthin) และเบต้า-คริปโตแซนทีน (β-cryptoxanthin) (Aoki et al., 2002) ซึ่งมีส่วนช่วยเสริมให้ฟักข้าวเป็นผลไม้ที่มีศักยภาพทางโภชนเภสัช (Nutraceuticals) ที่สูงอีกด้วย

นอกจากนี้ ในหลายงานวิจัยยังพบว่า ผลสดของฟักข้าวยังประกอบไปด้วยน้ำมันเข้มข้นสูงซึ่งมีส่วนประกอบสำคัญของกรดไขมันที่สำคัญหลายชนิด ในงานวิจัยเหล่านี้พบทั้งกรดสเตียริก (stearic acid) กรดลิโนเลอิก (linoleic acid) กรดโอเลอิก (oleic acid)  และกรดปาล์มิติก (palmitic acid) ในส่วนของเหยื่อหุ้มเมล็ด และในเมล็ดฟักข้าว โดยเฉพาะอย่างยิ่งกรดโอเลอิก และกรดลิโนเลอิก ที่เป็นกรดไขมันสำคัญที่มีสรรพคุณที่ดีต่อสุขภาพในการลดแอลดีแอล-คอเลสเตอรอล (LDL-cholesterol) และฤทธิ์ต้านการเกิดออกซิเดชันของไขมัน (anti-atherogenic effects) (Lopez-Huertas, 2010; Pariza, 2004) ส่งผลให้ร่างการดูดซึมไขมันเลวได้น้อยลงและดูดซึมไขมันดีได้ดีขึ้น ในฟักข้าวยังอุดมไปด้วยสารอาหารอื่นๆ เช่น วิตามินอี และสารพฤกษเคมีกลุ่มอื่นๆ เช่น สารกลุ่มฟีนอลิก (phenolic compounds) (Bharathi et al., 2014; Do et al., 2019; Kubola and Siriamornpun, 2011) ที่มีฤทธิ์ในการต้านอนุมูลอิสระที่มักจะพบในผักผลไม้สีเขียวด้วยเช่นกัน ด้วยการที่ฟักข้าวเป็นแหล่งของสารอาหารและสารโภชนเภสัชที่หลากหลายและมีศักยภาพสมกับที่ถูกยกให้เป็นหนึ่งในซุปเปอร์ฟรุต จึงไม่น่าแปลกใจที่สารสกัดน้ำมันฟักข้าวเป็นหนึ่งในผลิตภัณฑ์เสริมที่ตลาดได้ให้ความสนใจและถูกพัฒนาอย่างต่อเนื่องและมีแนวโน้มเติบโตขึ้นในอนาคต

เรียบเรียงโดย ทีมวิจัย บริษัท อยู่ นาน นาน จำกัด

เอกสารอ้างอิง

- Aoki, H., Kieu, N.T.M., Kuze, N., Tomisaka, K., Chuyen, N. Van, 2002. Carotenoid Pigments in GAC Fruit (Momordica cochinchinensis SPRENG). Biosci. Biotechnol. Biochem. 66, 2479–2482. 

- Bharathi, L.K., Singh, H.S., Shivashankar, S., Ganeshamurthy, A.N., Sureshkumar, P., 2014. Assay of Nutritional Composition and Antioxidant Activity of Three Dioecious Momordica Species of South East Asia. Proc. Natl. Acad. Sci. India Sect. B Biol. Sci. 84, 31–36. 

- Chuyen, H. V, Nguyen, M.H., Roach, P.D., Golding, J.B., Parks, S.E., 2015. Gac fruit (Momordica cochinchinensis Spreng.): a rich source of bioactive compounds and its potential health benefits. Int. J. Food Sci. Technol. 50, 567–577. 

- Do, T.V.T., Fan, L., Suhartini, W., Girmatsion, M., 2019. Gac (Momordica cochinchinensis Spreng) fruit: A functional food and medicinal resource. J. Funct. Foods 62, 103512. 

- Huang, B., Ng, T.B., Fong, W.P., Wan, C.C., Yeung, H.W., 1999. Isolation of a trypsin inhibitor with deletion of N-terminal pentapeptide from the seeds of Momordica cochinchinensis, the Chinese drug mubiezhi. Int. J. Biochem. Cell Biol. 31, 707–715. 

- Kubola, J., Siriamornpun, S., 2011. Phytochemicals and antioxidant activity of different fruit fractions (peel, pulp, aril and seed) of Thai gac (Momordica cochinchinensis Spreng). Food Chem. 127, 1138–1145. 

- Lopez-Huertas, E., 2010. Health effects of oleic acid and long chain omega-3 fatty acids (EPA and DHA) enriched milks. A review of intervention studies. Pharmacol. Res. 61, 200–207. 

- Müller-Maatsch, J., Sprenger, J., Hempel, J., Kreiser, F., Carle, R., Schweiggert, R.M., 2017. Carotenoids from gac fruit aril (Momordica cochinchinensis [Lour.] Spreng.) are more bioaccessible than those from carrot root and tomato fruit. Food Res. Int. 99, 928–935. 

- Niizu, P.Y., Rodriguez-Amaya, D.B., 2005. New data on the carotenoid composition of raw salad vegetables. J. Food Compos. Anal. 18, 739–749. 

- Pariza, M.W., 2004. Perspective on the safety and effectiveness of conjugated linoleic acid1234. Am. J. Clin. Nutr. 79, 1132S-1136S.